දෙවියන්ගේ රූපය ‌තුල

බුදුන් වහන්සේගේ එක් මූලික අවබෝධයක් වූයේ ප්‍රතිත්‍යාසමුත්පාදය ( සංස්කෘත : ප්‍රතිත්‍යසමුත්පාද, පාලි : පච්චසමුප්පාදය ) ය. සියලුම සංසිද්ධි වෙනත් පෙර සංසිද්ධි වලින් පැන නගින බව මෙයින් ප්‍රකාශ වේ. අප නිරීක්ෂණය කරන සෑම දෙයක්ම පෙර හේතූන් මත පැන නගී. චතුරාර්ය සත්‍යය හරහා මේ පිලිබද අවබෝධය මගින් කර්මය හා සංසාරය පැහැදිලි ‌‌‌කෙරෙයි.

ආසියාව පුරා පොදු ලක්ෂණයක් භාවිතා කරමින් අප ගැන අවබෝධයක් ලබා ගැනීමට අපට මතුවන සංසිද්ධීන් පිළිබඳ අවබෝධය භාවිතා කළ හැකිය. රට පුරා ඉදිකර ඇති අලංකාර බුද්ධ ප්‍රතිමා කිහිපයක් ගැන අපි අවධානය යොමු කරමු.

මෙම පිළිම, මෙම අලංකාර කලා කෘති, ගල් මූර්ති හෝ ලෝකඩ ලෝහ නිර්මාන මගින් අප නිරීක්ෂණය කරන්නේ කුමක්ද? 

බුද්ධ ප්‍රතිමාවල විවිධත්වය පිළිබඳ ආවර්ජනය

ඒවායේ විශාලත්වය සහ දිගු ආයු කාලය පෙන්නුම් කරන්නේ ඒවා විශිෂ්ට ඉංජිනේරු දැනුමකින් සහ ලෝහ විද්‍යාත්මක කුසලතාවයකින් ඉදිකර ඇති බවයි. මෙම ප්‍රතිමා නිර්මාණය කළ අය තාක්ෂණික දැනුමක් ඇති ඉංජිනේරුවන් මෙන්ම කලාකරුවන්ද වූහ.

බුද්ධ ප්‍රතිමා‍‍, ඒ්වාගේ මුද්‍රා හෝ හස්ත අභිනයන් මගින් සංකේතාත්මක පණිවිඩ ලබා දෙන බව ද අපට පෙනේ . ප්‍රතිමා තැනූ කලාකරුවන් සහ ශිල්පීන් මෙම නිර්මාණ අගය කරන අයට පණිවිඩ ලියා තැබූහ. මෙම බුද්ධ ප්‍රතිමා නරබන්නන්ට මෙම මුද්‍රා තුල ගැබ්වූ අර්ථය වැටහෙයි. නිර්මාණකරැවන් සහ නරඹන්නන් යන දෙදෙනාටම සංකේත භාවිතයෙන් පණිවිඩ යැවීමට සහ ලැබීමට සහජ හැකියාවක්, සහජ බුද්ධියක් ඇත.

සමහරු ආගමික වතාවත් සඳහා ද පැමිණෙති. මෙම ප්‍රතිමා බුදුන් වහන්සේ නියෝජනය කරන බැවින්, බුදුන් වහන්සේ අනුගාමික නොවන අය තුළ පවා ඒ පිළිබද ගෞරවය හා ශර්ධාව ඇති කරයි.

අපි මේ සියල්ල පිළිම තුළිිින් , ඒවා නැරඹීමට පැමිණෙන අය දෙස බැලීමෙන් සහ අප තුළිිින් නිරීක්ෂණය කරන්නෙමු. ප්‍රතීත්‍යසමුත්පාදයට අනුව , සියලු සංසිද්ධි මතුවන්නේ පූර්වයෙන් නම්, පහත සඳහන් සංසිද්ධි පැමිණෙන්නේ කොහෙන්ද යන ගැටලුව පැන නගී

• කලාව (බුද්ධ ප්‍රතිමා) නිර්මාණය කිරීමටත්, කලාව අගය කිරීමටත් (ඒවාට ගරු කරන අපි) මිනිසුන් තුළ ඇති සහජ බුද්ධිය.
• තාක්ෂණික අවබෝධය අවශ්‍ය වන ව්‍යුහයන් (මෙම පිළිම) සැකසීමට ඇති මානව හැකියාව.
• මෙම ප්‍රතිමා මුද්‍රාවලිිින් ලබා දෙන සංකේතාත්මක පණිවිඩ තේරුම් ගැනීමට, යැවීමට සහ ලැබීමට ඇති සහජ හැකියාව.
• බොහෝ බැතිමතුන්ගේ හදවතේ, ආත්මයේ සහ මනසේ ගෞරවය ඇති කිරීමට මෙම ප්‍රතිමා වලට ඇති සහජ හැකියාව.

මෙම සංසිද්ධි නිරන්තරයෙන් ප්‍රදර්ශනය වන පරිදි මිනිසුන් තුළ පැවති පූර්ව හේතු මොනවාද? මෙය සියලුම සංස්කෘතීන් සදහා, ඉතිහාසය පුරා, ලොව පුරා, ස්ත්‍රී පුරුෂ දෙපාර්ශවය අතර සහ සියලු භාෂා සදහා සත්‍ය වේ. මිනිසුන් නිරන්තරයෙන් මෙම (සහ සමාන) ලක්ෂණ පෙන්නුම් කරයි. මේවා හුදෙක් ජීවත් වීමට හෝ දුක් විඳීමෙන් වැළකී සිටීමට උත්සාහ කිරීමෙන් ඔබ්බට යයි. බටහිර රටවල, ස්වභාවික පරිණාමීය ක්‍රියාවලීන් මත පදනම් වූ පැහැදිලි කිරීම් මගින් මිනිසුන් තුළ කලාත්මක හා අද්භූත ගුණාංග ඇතිවීම පැහැදිලි කිරීමට අපහසු වේ. පෙරදිග රටවල, ඇලීම් හේතුවෙන් අවිද්‍යාව මත පදනම් වූ පැහැදිලි කිරීම් මගින් ඒ හා සමානවම මෙම ගුණාංග පැහැදිලි කිරීමට අපහසු වේ.

… පුරාණ හෙබ්‍රෙව් ලියවිලිවලින් පිළිතුරු

ලෝකයේ පැරණිතම ලේඛන සමහරක් මෙම නිරීක්ෂණය කරන ලද මානව ලක්ෂණ සඳහා සරල පැහැදිලි කිරීමක් ඉදිරිපත් කරයි. ඔබ මෙහි සිටින්නේ ඇයි සහ කුමන අරමුණක් සඳහාද යන්න ඔවුන් පැහැදිලි කරයි. ඒවා මානව ඉතිහාසයේ ආරම්භයේදී පාලි සහ සංස්කෘත භාෂා දෙකටම වඩා පැරණි භාෂාවකින් ලියා ඇත. ඔවුන්ගේ සම්භවය වයස අනුව චීන භාෂාවට තරඟ කරයි. අද්විතීය ජනතාවක් වන හෙබ්‍රෙව්වරුන් මෙම ලේඛන රචනා කර සංරක්ෂණය කර, එක්ව වීර කාව්‍යයක් නිර්මාණය කළහ. 

මෙම ලේඛන එකතුව පොදුවේ බයිබලය ලෙස හඳුන්වන එක් පොතක් ලෙස එකට එකතු කර ඇත. බයිබලය එහි වීර කාව්‍යය ආරම්භ කරන්නේ කෙසේද? ඔබ කවුරුන්ද යන්න එහි විස්තර කරන්නේමෙම ලේඛන එකතුව පොදුවේ බයිබලය ලෙස හඳුන්වන එක් පොතක් ලෙස එකට එකතු කර ඇත. බයිබලය එහි වීර කාව්‍යය ආරම්භ කරන්නේ කෙසේද? ඔබ කවුරුන්ද යන්න එහි විස්තර කරන්නේ කෙසේද? බයිබලය සරලව ආරම්භ වන්නේ:

පටන්ගැන්මෙහිදී දෙවියන්වහන්සේ අහසත් පොළොවත් මැවූසේක.

Genesis  1:1

වාක්‍ය කිහිපයකට පසු බයිබලයේ මෙසේ සඳහන් වේ.

²⁶ තවද දෙවියන්වහන්සේ: අපගේ ස්වරූපයෙන් අපට සමානව මනුෂ්‍යයා සාදම්හ; එවිට ඔව්හු මුහුදේ මත්ස්‍යයන්ද ආකාශයෙහි පක්ෂීන්ද මුළු පොළොව මත සිටින සියලුම සත්වයන්ද පාලනය කෙරෙත්වයි කීසේක.

²⁷ දෙවියන්වහන්සේ තමන් ස්වරූපයෙන් මනුෂ්‍යයා මැවූසේක,

දෙවියන්වහන්සේගේ ස්වරූපයෙන් ඔහු මැවූසේක;

පුරුෂයාද ස්ත්‍රියද කොට ඔවුන් මැවූසේක.

Genesis  1:26-27

“දෙවියන්ගේ ස්වරූපයෙන්”

මැවුම්කාර දෙවි මිනිසුන්ව මැව්වේ ‘දෙවිගේ ස්වරූපයෙන්’ යන්නෙන් අදහස් කරන්නේ කුමක්ද? දෙවියන් යනු අත් දෙකක්, හිසක් යනාදිය ඇති භෞතික ජීවියෙකු බව එයින් අදහස් නොවේ. ඒ වෙනුවට, ගැඹුරු මට්ටමින්, එයින් අදහස් වන්නේ මිනිසුන්ගේ මූලික ලක්ෂණ දෙවියන්ගේ සමාන ලක්ෂණ වලින් පැන නගින බවයි. කෙටියෙන් කිවහොත් එය අපට අදාළ වන්නේ ප්‍රතිත්‍යාසමුත්පාද මූලධර්මයයි . උදාහරණයක් ලෙස, මැවුම්කරු දෙවියන් (බයිබලයේ) සහ මිනිසුන් (නිරීක්ෂණයෙන්) යන දෙදෙනාටම බුද්ධිය, හැඟීම් සහ කැමැත්ත ඇත. බයිබලයේ දෙවියන් වහන්සේ දුක, වේදනාව, කෝපය, හෝ ප්‍රීතිමත් අයකු ලෙස නිරූපණය කරයි – මිනිසුන් වශයෙන් අප අත්විඳින හැඟීම් පරාසයම වේ. අපි දිනපතා තේරීම් සහ තීරණ ගන්නෙමු. ඒ හා සමානව, බයිබලයේ දෙවියන් වහන්සේ තේරීම් කරන අතර තීරණවලට එළඹේ. අපට තර්ක කිරීමට සහ වියුක්තව සිතීමට ඇති හැකියාව දෙවියන් වහන්සේගෙන් පැමිණේ. අපට බුද්ධිය, චිත්තවේගයන් සහ කැමැත්ත යන හැකියාවන් ඇත, මන්ද ඒවා දෙවියන් වහන්සේ සතුව ඇති අතර ඔහු අපව ඔහුගේ ස්වරූපයෙන් නිර්මාණය කළේය.

ප්‍රතිත්‍යාසමුත්පාදය

අප තුළ කලාකරුවාගේ මතුවීම

පෙර කී බුද්ධ ප්‍රතිමා මෙන් අපි ද සහජයෙන්ම නිර්මාණ සහ කලාව අගය කරමු. මිනිසුන් ස්වභාවිකවම අගය කරන අතර අලංකාරය පවා අවශ්ය වේ. අපි ප්‍රතිමා තුළ කලාව අගය කරන ආකාරය, තේජාන්විත කඳු, හිරු බැස යෑම හෝ නෙළුම් මල් වල වර්ණ වේවා, අපි අපගේ සුන්දර ලෝකය ද අගය කරමු. දෙවියන් වහන්සේ ලෝකයේ මැවුම්කරු ලෙස කඳු, හිරු බැස යෑමට සහ නෙළුම් මැවූ බව බයිබලය ප්‍රකාශ කරයි. ඔහු ඒවා ක්‍රියාත්මක කිරීමට සැලැස්වූවා පමණක් නොව අලංකාර කලාවක් ලෙසද නිර්මාණය කළේය. අපි මේ කලාව අගය කරන්නේ අපිව දෙවියන්ගේ ස්වරූපයෙන් මවා තිබෙන නිසයි. අපිත් බුද්ධ ප්‍රතිමා වගේ චිත්‍ර නිර්මාණය කරන්නේ උන්වහන්සේගේ රූපයෙන් නිර්මාණය වීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස උන්වහන්සේ සතු හැකියාවන් නිරායාසයෙන්ම අපට තිබෙන නිසයි. මෙය වෙනත් කලා මාධ්‍යයන් අතර සංගීතය සහ සාහිත්‍යය ඇතුළු දෘශ්‍ය කලාවෙන් ඔබ්බට යයි. සංගීතය අපට කොතරම් වැදගත්ද යන්න ගැන සිතන්න – නැතහොත් අපගේ නර්තනයට ඇති ආදරය පවා. සංගීතය අපගේ ජීවිතය පොහොසත් කරයි. අපි නවකතාවල හෝ නාට්‍යවල හෝ අද බහුලව චිත්‍රපටවල හොඳ කතාවලට කැමතියි. කතන්දර වල වීරයන්, දුෂ්ටයන්, නාට්‍ය ඇත, විශිෂ්ට කථා මෙම වීරයන්, දුෂ්ටයන් සහ නාට්‍ය අපගේ පරිකල්පනයට පුළුස්සා දමයි. මේ අනුව, අපි කලාව එහි විවිධ ආකාරවලින් භාවිතා කිරීම සහ අගය කිරීම ස්වාභාවිකය. දෙවියන් වහන්සේ කලාකරුවෙකු වන නිසාත් අප ඔහුගේ ස්වරූපයෙන් සිටින නිසාත් අපි කලාවෙන් විනෝදාස්වාදය ලබා ගනිමු, ප්‍රබෝධමත් කරමු, සහ ප්‍රබෝධමත් වෙමු.

කලාව, නාට්‍ය, සංගීතය, නැටුම් හෝ සාහිත්‍යය යන අංශවලින් අප ස්වභාවිකවම සෞන්දර්යාත්මක වන්නේ ඇයි? යන්න ඇසිය යුතු ප්‍රශ්නයකි. ඩැනියෙල් ඩෙනට්, ප්‍රකාශිත අදේවවාදියෙකු සහ සංජානන ක්‍රියාවලීන් අවබෝධ කර ගැනීමේ අධිකාරිය, භෞතිකවාදී ඉදිරි දර්ශනයකින් පිළිතුරු දෙයි:

“නමුත් මෙම පර්යේෂණවලින් බොහොමයක් තවමත් සංගීතය සුළු කොට සලකයි. එය කලාතුරකින් අසයි: සංගීතය පවතින්නේ ඇයි? කෙටි පිළිතුරක් ඇත, එය සත්‍යයකි, එය යන තාක් දුරට: එය පවතින්නේ අප එයට ආදරය කරන නිසා සහ එම නිසා අපි එයින් වැඩි ප්‍රමාණයක් පැවැත්මට ගෙන ඒම ය. නමුත් අපි එයට ආදරය කරන්නේ ඇයි? මොකද ඒක ලස්සනයි කියලා අපිට තේරෙනවා. නමුත් එය අපට ලස්සන වන්නේ ඇයි? මෙය ඉතා හොඳ ජීව විද්‍යාත්මක ප්‍රශ්නයකි, නමුත් එයට තවමත් හොඳ පිළිතුරක් නොමැත.

Daniel Dennett. 2006. Breaking the Spell: Religion as a Natural Phenomenon. p. 43

මිනිස් ස්වභාවය පිළිබඳ මෙම මූලික ප්‍රශ්නයට මානව වර්ගයා පිළිබඳ භෞතිකවාදී ඉදිරිදර්ශනයට පිළිතුරක් නොමැත. බයිබලානුකුල දෘෂ්ටිකෝණයෙන්, දෙවියන් වහන්සේ කලාත්මක හා සෞන්දර්යාත්මක වන බැවිනි. ඔහු දේවල් අලංකාර කර අලංකාරය භුක්ති විඳියි. උන්වහන්සේගේ ස්වරූපයෙන් සාදන ලද ඔබත් එසේමය.

ගණිතයේ අලංකාරය

සෞන්දර්යාත්මක සුන්දරත්වය සමඟ සමීපව බැඳී ඇත්තේ ගණිතයයි. ජ්‍යාමිතික අනුපාතවලින් රටා අපට අලංකාර සහ ගණිතමය වශයෙන් අලංකාර ලෙස පෙනෙන අස්ථි බිඳීම් සහ වෙනත් හැඩයන් ඇති කරයි. මැන්ඩෙල්බ්‍රොට් කට්ටලයේ අලංකාරය පැහැදිලි කරන මෙම වීඩියෝව නරඹන්න, සංඛ්‍යා වැනි වියුක්ත සංකල්ප විශ්වයේ හැසිරීම පාලනය කරන්නේ ඇයි සහ ඒවායේ අලංකාරය අප අගය කරන්නේ මන්දැයි යන ප්‍රශ්නය අසන්න.

https://youtube.com/watch?v=OlD2rcm971U%3Ffeature%3Doembed%26enablejsapi%3D1%26origin%3Dhttps%3A

ඇයි අපි සදාචාරාත්මක

ඊට අමතරව, ‘දෙවියන් වහන්සේගේ ස්වරූපයෙන් සාදන ලද’ අපගේ ස්වභාවික සදාචාරාත්මක හැකියාව සියලු සංස්කෘතීන් හරහා පොදු වේ. ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගයේ සදාචාර ප්‍රඥාවෙන් අපි මෙය පැහැදිලිව දකිමු . මැවුම්කාර දෙවි යහපත්කම සහ සාධාරණත්වය ගැන ගැඹුරින් සැලකිලිමත් වෙනවා. මේ අනුව, චුම්බක උතුරට පෙලගැසී ඇති මාලිමා යන්ත්‍රයක් හා සමානව, ‘සාධාරණ’, ‘හොඳ’ සහ ‘දකුණට’ අපගේ පෙළගැස්ම ඔහුගේ පෙළගැස්ම අනුගමනය කරයි. මේ විදියට හදන්නේ ආගම්වාදී මිනිස්සු විතරක් නෙවෙයි – හැමෝම එහෙමයි. මෙය හඳුනා නොගැනීම වරදවා වටහාගැනීම්වලට හේතු විය හැක. උදාහරණයක් ලෙස භෞතිකවාදී ඇමෙරිකානු ජාතික සෑම් හැරිස්ගේ මෙම අභියෝගය ගනිමු.

“ආගමික ඇදහිල්ල සදාචාරය සඳහා එකම සැබෑ පදනම සපයන බව ඔබ විශ්වාස කිරීම නිවැරදි නම්, අදේවවාදීන් ඇදහිලිවන්තයන්ට වඩා අඩු සදාචාරාත්මක විය යුතුය.”

Sam Harris. 2005. Letter to a Christian Nation. p. 38-39

හැරිස් මෙතන වැරදියි. සදාචාරය පිළිබඳ අපගේ හැඟීම පැමිණෙන්නේ අප තුළ ඇති දෙවියන් වහන්සේගේ රූපයෙන් මිස ආගමික වීමෙන් නොවේ. මේ නිසා අදේවවාදීන්ට, අප අනෙක් සියල්ලන්ට මෙන්, මෙම සදාචාරාත්මක හැඟීම ඇති අතර සදාචාරාත්මකව ක්‍රියා කළ හැකිය. අදේවවාදයේ ඇති දුෂ්කරතාවය නම් අපගේ සදාචාරය ඇත්තේ මන්ද යන්නයි. කෙසේ වෙතත් දෙවියන්වහන්සේගේ සදාචාරමය ප්‍රතිරූපයට අනුව මැවීම සරල හා සරල පැහැදිලි කිරීමක් සපයයි.

ඇයි අපි එකිනෙකා සමග සම්බන්ධතා පවත්වන්නේ

බයිබලානුකුලව, අපව දැනගැනීමේ ආරම්භක ලක්ෂ්‍යය පැමිණෙන්නේ දෙවියන්වහන්සේගේ ප්‍රතිරූපය දරන්නන් ලෙස අපගේ තත්වය හඳුනාගැනීමෙනි. එමනිසා, දෙවියන් වහන්සේ (බයිබලය හරහා) හෝ මිනිසුන් (නිරීක්ෂණය තුළින්) ගැන අවබෝධයක් ලබා ගැනීමෙන් අනෙකා ගැන ද අවබෝධයක් ලැබේ. නිදසුනක් වශයෙන්, මිනිසුන් සබඳතා කෙරෙහි දක්වන වැදගත්කම සලකා බලන්න. හොඳ චිත්‍රපටයක් බැලීම හොඳයි, නමුත් එය මිතුරෙකු හෝ පවුලේ සාමාජිකයෙකු සමඟ නැරඹීම වඩා හොඳ අත්දැකීමකි. අපි ස්වභාවයෙන්ම අත්දැකීම් බෙදා ගැනීමට සම වයසේ මිතුරන් සොයමු. අර්ථවත් මිතුරන් සහ පවුල් සබඳතා අපගේ යහපැවැත්ම පිළිබඳ හැඟීම සඳහා ප්‍රධාන වේ. අනෙක් අතට, තනිකම සහ/හෝ බිඳුණු පවුල් සබඳතා සහ මිත්‍රත්වයේ බිඳ වැටීම් අපව ආතතියට පත් කරයි. අප අන් අය සමඟ ඇති සබඳතාවල තත්වයෙන් අප මධ්‍යස්ථ හා නොසැලී සිටින්නෙමු. බොලිවුඩ් චිත්‍රපට මෙතරම් ජනප්‍රිය වීමට හේතුවක් වන්නේ ඒවා චරිත අතර (පෙම්වතුන්, පවුලේ සාමාජිකයන් අතර) සබඳතා අවධාරණය කරන බැවිනි.

මැවුම්කරු දෙවියන් වහන්සේ ආදරයයි

දැන්, අපි දෙවියන් වහන්සේගේ ස්වරූපයෙන් සිටින්නේ නම්, දෙවියන් වහන්සේ සමඟ මෙම සම්බන්ධය අවධාරණය කිරීමට අපි බලාපොරොත්තු වෙමු. ඇත්තටම අපි ආදරය කරනවා. බයිබලයේ මෙසේ සඳහන් වෙනවා.

⁸ ප්‍රේම නොකරන්නා දෙවියන්වහන්සේව නාඳුනයි; මක්නිසාද දෙවියන්වහන්සේ ප්‍රේමයය.

1 John  4:8

දෙවියන්වහන්සේ කෙරෙහි අපගේ ප්‍රේමය සහ අන් අය කෙරෙහි අපගේ ප්‍රේමය කෙරෙහි දෙවියන්වහන්සේ දක්වන වැදගත්කම ගැන බයිබලය බොහෝ දේ උගන්වයි. ඇත්ත වශයෙන්ම, මෙම සබඳතා දෙක ශක්තිමත් කිරීම බයිබලයේ ඇති වැදගත්ම ආඥා දෙක බව යේසුස් උගන්වයි. ඔබ ඒ ගැන සිතන විට, ආදරය සාපේක්ෂ විය යුතුය , මන්ද එයට ආදරය කරන කෙනෙකු (පෙම්වතා) සහ මෙම ආදරයේ පරමාර්ථය වන තවත් අයෙකු (ආදරණීය) අවශ්‍ය වේ.

මේ අනුව අප මැවුම්කාර දෙවියන්ව ආදරවන්තයෙකු ලෙස සැලකිය යුතුය. අපි උන් වහන්සේ ‘ප්‍රමුඛයා’, ‘පළමු හේතුව’, ‘සර්වඥ දෙවියන්’, ‘පින්වත් බව’ හෝ ‘බුද්ධ විඥානය’ ලෙස පමණක් සිතන්නේ නම්, අපි බයිබලානුකුල දෙවියන් ගැන සිතන්නේ නැත. ඔහු ඉහත සඳහන් කළ මාතෘකා වුවද, බයිබලය ඔහුව නිරූපණය කරන්නේ නොසැලකිලිමත් ලෙස සම්බන්ධතාවයේ දැඩි ආශාවක් ඇති අයෙකු ලෙසය. ඔහුට ආදරය ‘ඇති’ නැත, ඒ වෙනුවට, ඔහු ‘ආදරය’ වේ. මිනිසුන් සමඟ දෙවියන්වහන්සේගේ සබඳතාවයේ වඩාත් කැපී පෙනෙන බයිබල් රූප දෙක වන්නේ පියා තම දරුවන්ට සහ ස්වාමිපුරුෂයා තම භාර්යාවටය. ඒවා මානව සබඳතාවල ගැඹුරුම සහ සමීපතම ඒවා වන අතර, ඒවා නොසැලකිලිමත් ලෙස දාර්ශනික ‘පළමු හේතුව’ ප්‍රතිසමයන් නොවේ.

හෙබ්‍රෙව් පදනම මත ගොඩනැගීම

ඉතින් අපි මෙතෙක් දමා ඇති පදනම මෙන්න. මිනිසුන් සෑදී ඇත්තේ දෙවියන් වහන්සේගේ ස්වරූපයෙන් මනස, හැඟීම් සහ කැමැත්තෙන් සමන්විත වේ. අපි සංවේදී සහ ස්වයං දැනුවත්. මිනිසුන් සදාචාරාත්මක ජීවීන් වන අතර අපගේ ‘සදාචාර ව්‍යාකරණ’ අපට ‘හරි’ සහ ‘සාධාරණ’ යන සහජ දිශානතියක් ලබා දෙයි. අලංකාරය, නාට්‍ය, කලාව සහ කතාව එහි සෑම ආකාරයකින්ම වර්ධනය කිරීමට සහ අගය කිරීමට අපට සහජ හැකියාවක් ඇත. අපි ස්වභාවිකවම අන් අය සමඟ සබඳතා සොයමින් හා වර්ධනය කරමු. දෙවියන් වහන්සේ ඒවා මූර්තිමත් කරන නිසාත්, ඔබ ඔහුගේ ස්වරූපයෙන් මවා ඇති නිසාත් මෙම ගති ලක්ෂණ ඔබ සතුව ඇත.

බුද්ධ ප්‍රතිමාවලට විශාල වටිනාකමක් සහ උනන්දුවක් දක්වන්නේ ඒවා බුදුන්ගේ රූපයක් නිරූපණය කරන බැවිනි. රූපයක ආවේණික වටිනාකම රූපය සමන්විත වන්නේ කුමක් ද යන්නයි. දොඩම් ගෙඩියක රූපයක් එහි ඇති පොදු බව නිසා එතරම් වටිනාකමක් නැත, නමුත් මිනිසුන් බුදුන් වහන්සේගේ රූපවලට ගරු කරන්නේ බුදුන් වහන්සේම අද්විතීය හා නිධානයක් වූ බැවිනි. මේ අනුව බුදු පිළිමවලට අන් අයගේ ප්‍රතිමාවලට වඩා වැඩි වටිනාකමක් ඇත්තේ බුදුන් වහන්සේ සහජයෙන්ම අන් අයට වඩා වටිනා බැවිනි.

එලෙසම, ඔබ දෙවියන් වහන්සේගේ ස්වරූපයෙන් සිටින නිසා (වෙනත් රූපයක නොව) ඔබ ඉතා වටිනා ය. ඔබ ඔබේ ධනය, වයස, අධ්‍යාපනය, සමාජ තරාතිරම, භාෂාව සහ ස්ත්‍රී පුරුෂ භාවය කුමක් වුවත්, ඔබ ‘දෙවියන් වහන්සේගේ ස්වරූපයෙන්’ සිටින නිසාම ඔබ වටිනාකමක් හා ගෞරවයක් උසුලයි. දෙවියන් වහන්සේ මෙය දන්නා අතර ඔහුට අවශ්‍ය වන්නේ ඔබත් මෙය අවබෝධ කර ගැනීමයි.

නමුත් මෙය එසේ නම්, ඔබේත් මගේත් ලෝකය දුක්ඛිත හා මරණයේ නිමක් නැති චක්‍රවලින් පිරී ඇත්තේ ඇයි? මෙය ඇති වූ ආකාරය පැහැදිලි කිරීමට බයිබලානුකුල කථාව දිගටම පවතී.